Czy warto pomagać? O darowiźnie przez pryzmat prawa podatkowego

Czy warto pomagać?
O darowiźnie przez pryzmat prawa podatkowego

Wydarzenia ostatnich dni w sposób szczególny odciskają piętno na funkcjonowaniu współczesnego świata, obejmując skutkami zarówno sferę życia gospodarczego, jak
i prywatnego. Eskalacja konfliktu za wschodnią granicą Polski budzi niepokój i rodzi konieczność odnalezienia się w zupełnie nowej rzeczywistości, ale również chęć niesienia pomocy i poczucie solidarności z ofiarami tej agresji. Deklaracjom woli udzielenia pomocy wychodzą naprzeciw regulacje prawa podatkowego, gratyfikując darczyńcę preferencjami podatkowymi w postaci m.in. możliwości zastosowania odliczenia od dochodu darowizn przekazanych na określone cele.

W praktyce każdy podatnik podatku dochodowego ma prawo do obniżenia podstawy opodatkowania o darowizny przekazane na cele ściśle określone przez ustawodawcę.
W przypadku osoby fizycznej wysokość dokonanej darowizny może zostać odliczona od dochodu maksymalnie do kwoty stanowiącej 6% dochodu uzyskanego w danym roku podatkowym przez podatnika.

Z kolei w odniesieniu do osób prawnych limit ten uległ podwyższeniu do wysokości nieprzekraczającej 10% dochodu podatnika, co przy wysokim poziomie dochodu w skali roku pozwala na znaczne oszczędności i obniżenie kwoty podatku należnego do zapłaty. W obu przypadkach, co do zasady, darowiznę można przekazać na cele społecznie użyteczne, takie jak np.: kult religijny, kształcenie zawodowe organizowane przez szkoły publiczne, przeciwdziałanie COVID-19 oraz realizację działalności pożytku publicznego prowadzoną przez organizacje pozarządowe działające w Polsce lub równoważne organizacje, określone w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego, obowiązujących w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Ma to istotne znaczenie szczególnie w obecnej sytuacji, biorąc pod uwagę status międzynarodowy Ukrainy i funkcjonujących na jej terenie organizacji pomocowych, która na dzień dzisiejszy nie należy ani do Unii Europejskiej ani do EOG oraz szereg inicjatyw charytatywnych organizowanych przez osoby prywatne. Jak się zatem okazuje, nie każda darowizna stanowi darowiznę w rozumieniu prawa podatkowego, co wymusza na podatniku zachowanie dodatkowej czujności, eliminując ewentualne rozczarowanie przy składaniu rocznego zeznania podatkowego.

W przypadku darowizny należy również pamiętać o właściwym sposobie jej udokumentowania. Odliczenie darowizn od dochodu stosuje się bowiem, jeżeli wysokość darowizny jest udokumentowana w przypadku darowizny pieniężnej dowodem wpłaty, na którym warto wskazać cel dokonywanej darowizny, przekazanej na rachunek płatniczy obdarowanego lub jego rachunek w banku, inny niż rachunek płatniczy, a w przypadku darowizny innej niż pieniężna – dokumentem, z którego wynika wartość tej darowizny, oraz oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu.Dodatkowym dokumentem uwierzytelniającym przekazanie darowizny może być również pisemna umowy darowizny.

Formalizm a pomoc humanitarna

Każda deklaracja przekazania darowizny w formie rzeczowej lub pieniężnej stawia podatnika w sytuacji wymuszającej rozpatrzenie potencjalnych skutków na gruncie prawa podatkowego. Niejednokrotnie wymaga to podjęcia dodatkowych działań polegających na zdobyciu odpowiednich dowodów dokumentujących przekazanie darowizny lub skorzystania z usług specjalistów celem potwierdzenia możliwości odliczenia darowizny od dochodu.

Należy bowiem zaznaczyć, że co do zasady, przekazane darowizny i ofiary niebędące produktami spożywczymi, z wyjątkiem wpłat na rzecz Polskiej Organizacji Turystycznej w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym, nie stanowią dla podatnika kosztów uzyskania przychodów. Co więcej, podatnik musi również liczyć się z konsekwencjami występującymi na gruncie przepisów odnoszących się do podatku od towarów i usług.

W tym przypadku ustawodawca nakłada na podatnika konieczność wykazania VAT należnego z tytułu nieodpłatnego przekazania towarów, jeżeli w momencie ich nabycia, importu lub wytworzenia podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego
o kwotę podatku naliczonego zarówno w całości, jak i w części. Z VAT zwolnione pozostają jednak darowizny na rzecz organizacji pożytku publicznego w postaci dostawy produktów spożywczych z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2%.

W obecnej sytuacji zasadne staje się pytanie: czy polskie prawo podatkowe było przygotowane na wybuch wojny, której współczesne oblicze wymaga natychmiastowych działań? Zaistniały stan faktyczny może bowiem wymusić na podatniku konieczność kalkulacji „opłacalności” przekazania darowizny, mając na uwadze przypuszczalne konsekwencje na gruncie podatku dochodowego i VAT. Podatnik rozważa zatem, co przekazać, ponieważ darowizny pieniężne oraz niepieniężne w postaci żywności lub innych produktów wywołują każdorazowo różne skutki; komu przekazać, zważywszy na to, że dotychczas organizacje funkcjonujące na terytorium Ukrainy zostały wyłączone z kręgu obdarowywanych oraz czy uda mu się właściwie udokumentować darowiznę w postaci chociażby oświadczenia obdarowanego o jej przyjęciu, co w rzeczywistości powszechnie panującego chaosu może okazać się szczególnie trudne. Nie taka była intencja niesienia pomocy humanitarnej, która wymaga niezwłocznego wsparcia w maksymalnych ilościach
z uwagi na dynamiczny rozwój wydarzeń następujący z każdym kolejnym dniem. Szczególnie w takiej sytuacji prawo podatkowe powinno stać po stronie podatnika, umożliwiając sprawną koordynację działań i upraszczając obowiązujące schematy postępowania.

Nowe przepisy szczególne na korzyść podatnika

W opublikowanym w ostatnich dniach projekcie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy
w związku z trwającym tam konfliktem zbrojnym przedstawiono propozycję zastosowania szczególnych rozwiązań i preferencji podatkowych związanych z udzielaniem pomocy na rzecz Ukrainy. W ramach zaproponowanych regulacji przewiduje się możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków na wytworzenie lub ceny nabycia rzeczy i praw będących przedmiotem darowizny w okresie od 24 lutego do 31 grudnia 2022 roku na cele związane
z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy.

Z kolei katalog podmiotów uprawnionych do przyjęcia darowizny z tego tytułu ma zostać poszerzony o: organizacje pozarządowe pochodzące z Ukrainy, jednostki samorządu terytorialnego, Rządową Agencję Rezerw Strategicznych, a także podmioty wykonujące działalność leczniczą oraz z zakresu ratownictwa medycznego na terytorium Polski i Ukrainy.

Za podatkowe koszty uzyskania przychodów będą mogły być również uznane koszty poniesione z tytułu nieodpłatnych świadczeń, tj. darmowa pomoc medyczna lub psychologiczna na rzecz organizacji pozarządowych. Jest to rozwiązanie wyjątkowo korzystne dla podmiotów, które w ramach prowadzonej działalności gospodarczej oferują darmową pomoc obywatelom Ukrainy.

VAT 0% na darowizny przekazane na rzecz pomocy Ukrainie

Wśród szczególnych preferencji podatkowych można wyróżnić także obniżenie stawki VAT na darowizny przekazane na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Należy jednak pamiętać, że jest to zwolnienie czasowe i obejmuje darowizny przekazane od 24 lutego do 30 czerwca 2022 roku.

Z kolei dokumentem uprawniającym do zastosowania preferencyjnej stawki 0% VAT jest pisemna umowa potwierdzająca dokonanie dostawy towarów lub wykonanie usługi. Również w tym przypadku katalog podmiotów uprawnionych do otrzymania darowizny został ograniczony wyłącznie do Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, podmiotów leczniczych
i jednostek samorządu terytorialnego.

Darowizna należy zatem do wyjątkowych rozwiązań funkcjonujących w polskim prawie podatkowym, ponieważ ofiarując własne zasoby, otrzymujemy dodatkowe korzyści obejmujące szczególne preferencje podatkowe dla podatnika.

Zachęcamy wszystkich Państwa do włączenia się w pomoc, a w przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących przedstawionych powyżej kwestii oferujemy Państwu nieodpłatne wsparcie podatkowe.